Większość osób zapytanych, z czym kojarzy im się testament odpowiedzą, że z aktem ostatniej woli, ze śmiercią lub chorobą. Będą też tacy, którzy postawią znak równości między testamentem a znacznym majątkiem lub z niezwykle skomplikowaną czynnością, która zajmuje sporo czasu.
“Rzeczywiście, część osób sporządzających ten dokument to osoby starsze, ciężko chore albo majętne, pragnące za życia uregulować swoje sprawy finansowe. Coraz częściej jednak na napisanie testamentu decydują się osoby młode, w sile wieku, które traktują testament jako jeden ze sposobów zarządzania swoim majątkiem na wypadek, gdyby nagle zmarli” – tłumaczy adwokat Katarzyna Łukasiewicz. Dodaje, że osoby takie wcale nie wybierają się na tamten świat, a jedynie mają świadomość, że gdyby nagle zaskoczyło je najgorsze, a nie sporządziłyby wcześniej testamentu, spadek po nich otrzymaliby spadkobiercy ustawowi. A taki scenariusz nie zawsze jest jednak zgodny z naszą wolą.
Kim są zatem ci, którzy decydują się sporządzić testament? To przede wszystkim osoby świadome, pragnące zabezpieczyć swoich najbliższych i rozdysponować posiadane dobra zgodnie ze swoją wolą. Na wypadek, gdyby nagle ich zabrakło.
Testament własnoręczny vs notarialny
Z doświadczenia prawników specjalizujących się w prawie spadkowym wynika, że najczęściej podważanym testamentem jest testament własnoręczny, zwany holograficznym. “Jeden z możliwych scenariuszy jest następujący: spadkobiercy ustawowi nie zgadzają się z treścią testamentu (ponieważ np. nie zostali w nim uwzględnieni albo otrzymali coś innego, niż oczekiwali). Pragną go podważyć, powołując się na przykład na tzw. wady oświadczenia woli. Innymi słowy, próbują dowieść przed sądem, że zmarły, w chwili sporządzania testamentu nie był świadomy tego, co w nim zamieszcza. Albo, że w chwili pisania testamentu zażywał silne leki, które mogły utrudnić lub wyłączyć świadome podjęcie przez niego decyzji. Albo, że testament został napisany pod wpływem nacisku innej osoby, która namówiła testatora do przekazania jej mieszkania” – wyjaśnia adwokat Łukasiewicz. Ekspertka podkreśla, że taka osoba może również twierdzić, iż pismo widniejące na testamencie nie należy do zmarłego i że dokument ten napisał z pewnością ktoś inny. “Niestety często zdarza się, że sprawę spadkową wygrywa niezadowolony spadkobierca, gdyż udaje mu się dowieść, że np. osoba pisząca testament „nie była do końca sobą” sporządzając ten dokument” – podsumowuje prawniczka.
Inaczej sytuacja wygląda, jeśli osoba pragnąca napisać testament wybierze się do notariusza. Ten, w razie, gdyby ktoś próbował w przyszłości podważyć dokument, zapewni, że był on sporządzony wtedy, na kiedy opiewa data (czyli że nie został sporządzony później, po pogorszeniu stanu zdrowia i następnie antydatowany)” – wyjaśnia prawnik i doradca sukcesyjny Łukasz Martyniec. Dodaje, że na testamencie notarialnym mamy podpis zmarłego, zatem brak jest możliwości podważenia pisma, jak przy testamencie własnoręcznym. Ważne jest również to, że taki testament nie zginie, bo będzie przechowywany w kancelarii notarialnej. Ekspert zaznacza również, że testament sporządzony u notariusza ma niewątpliwą zaletę przy ewentualnych późniejszych próbach jego obalenia przez pominiętych spadkobierców. Notariusz z pewnością zadba o to, żeby wola testatora wyrażona była jak najdokładniej, zgodnie z prawem, bez postanowień, które okazać by się mogły nieważne. “Ponadto, przy sporządzeniu testamentu notarialnego eliminuje się praktycznie do zera ryzyko, że testament zostanie zniszczony lub zaginie. Notariusz bowiem ma obowiązek przechowywania w bezpiecznych warunkach wszystkich aktów notarialnych, w tym testamentów, które podpisywane są przy jego udziale” – tłumaczy Łukasz Martyniec.
Korzyści płynące ze sporządzenia testamentu notarialnego
Testament notarialny jako akt sporządzany w profesjonalny sposób niesie za sobą również dalsze korzyści, których nie sposób uzyskać przy sporządzaniu testamentu w innej formie. Dotychczas, nawet po sporządzeniu testamentu w formie aktu notarialnego, bardzo trudno było spadkobiercom uzyskać do niego dostęp. Często spadkobiercy nie wiedzą nawet o tym, że taki akt istnieje. Nie mają również wiedzy na temat tego, w której kancelarii notarialnej jest on przechowywany. Do tej pory wyszukiwanie konkretnego testamentu notarialnego było długotrwałe i żmudne, z tego względu, iż poszukiwany testament mógł zostać sporządzony w dowolnej kancelarii notarialnej na terenie całego kraju. Uzyskując odpowiedź jednej z kancelarii o braku poszukiwanego przez nas testamentu, pozostaje do sprawdzenia jeszcze kilka tysięcy innych biur notarialnych. Żeby uniknąć takich problemów stworzony został Notarialny Rejestr Testamentów. Jest to rozwiązanie stosowane z powodzeniem w wielu krajach. Wzmaga on poczucie pewności, że testament zostanie ujawniony bez opóźnienia, nie zaginie ani nie zostanie zniszczony. Przedmiotem wpisu w Rejestrze Testamentów może być testament notarialny oraz testament własnoręczny, jednakże ten drugi tylko w przypadku, gdy zostanie on przekazany notariuszowi na przechowanie.
Czy mogę przekazać konkretne przedmioty konkretnym osobom?
Częstą wątpliwością pojawiającą się u osób, które sporządzają testament jest możliwość przekazania w testamencie konkretnych przedmiotów z majątku testatora np. domu czy samochodu. Jedynym znanym w polskim prawie sposobem na takie konkretne rozrządzenia (dyspozycje) jest zapis windykacyjny. Jest to rodzaj zapisu dopuszczalny tylko w testamencie notarialnym. Umożliwia przekazanie konkretnie oznaczonemu spadkobiercy określonych kategorii rzeczy. Pamiętajmy więc, że jeśli chcemy po śmierci przekazać danej osobie konkretny przedmiot, np.: mieszkanie, samochód, obraz, meble itd., to jest to możliwe tylko w testamencie sporządzonym przez notariusza.
Nie taki drogi, jak go malują
Koszt sporządzenia testamentu notarialnego waha się od 50 do 200 zł netto i zależy od treści samego testamentu. Najlepiej skontaktować się z wybraną kancelarią notarialną i zapytać o koszt sporządzenia tego dokumentu. Na oficjalnej stronie Krajowej Rady Notarialnej znajduje się wyszukiwarka wszystkich notariuszy w kraju – każdy może znaleźć tam kancelarię notarialną działającą w jego mieście.
Chcę napisać testament, od czego mam zacząć?
„Na początek wystarczą kartka papieru i ołówek, jak również kubek herbaty i wygodna kanapa. I spokój, który potrzebujemy, aby zebrać myśli” – tłumaczy Ewelina Szeratics, managerka ogólnopolskiej akcji edukacyjnej “Napisz Testament”. Ekspertka dodaje, że w ten sposób jesteśmy w stanie na spokojnie, bez presji zastanowić się, komu chcemy przekazać to, co posiadamy. Na wypadek, gdyby nas zabrakło. Warto też zastanowić się, jak zareagowałyby osoby, które chcemy obdarować – czy na pewno ucieszyłyby się z naszego pomysłu? A może mają inne wyobrażenie odnośnie tego, jak miałoby to wyglądać? “Jednym z podstawowych powodów, dla których dochodzi do sporów i kłótni wokół testamentów jest brak rozmów i porozumiewania się między członkami rodziny. Senior rodu wyobraża sobie, że to, co posiada rozdysponuje między swoje dzieci lub wnuki, a tym czasem okazuje się, że potencjalni spadkobiercy mają zupełnie odmienną wizję odnośnie tego kto i co ma dostać” – opowiada Ewelina Szeratics. “Dlatego tak ważne jest, abyśmy rozmawiali ze sobą i dzielili się swoimi planami dotyczącymi przyszłości. Nawet, jeśli z początku te rozmowy wydają się trudne. Ale przecież wcale nie musi tak być – zamiast wyjść od tematu śmierci i odchodzenia, możemy zacząć od tematu bałaganu, porządkowania spraw czy troski o zdrowie bliskich” – dodaje managerka.
Międzynarodowy Tydzień Pisania Testamentów
Od momentu, kiedy postanowimy napisać testament do momentu, kiedy rzeczywiście to zrobimy, mogą minąć nawet dwa lata. Pierwszym krokiem w tym procesie może być obejrzenie jednego z webinarów, które w tygodniu 3-7 października, codziennie, w samo południe, będą pojawiały się na fanpage’u Napisz Testament. W tym czasie eksperci prawa spadkowego będą nie tylko wyjaśniali tajniki dziedziczenia, ale również odpowiadali na pytania uczestników. Wszystko to, w ramach Międzynarodowego Tygodnia Pisania Testamentów – corocznego wydarzenia organizowanego przez Fundację Otwarte Forum – twórcę akcji Napisz Testament. “Chcemy dotrzeć z przekazem ‘napisz testament’ do jak najszerszego grona odbiorców. Międzynarodowy Tydzień Pisania Testamentów jest ku temu najlepszą okazją” – wyjaśnia Ewelina Szeratics i zaprasza wszystkich zainteresowanych nie tylko na fanpage Facebook’owy ale również na stronę www.napisztestament.org.pl Tam można znaleźć wszystkie informacje zarówno na temat wydarzenia, jak i dowiedzieć się, jak napisać testament i jak zapisać w nim Dobro.
Autorka tekstu: Ewelina Szeratics
manager ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej Napisz Testament
www.napisztestament.org.pl